رضا شاه،خود خدا (1) – دکتر شهاب

این کتاب بصورتی بدیع،متن اصلی به زبان انگلیسی و ترجمه بُرش هایی از خاطرات را در کنار هم قرار داده و بیطرفانه،روایاتی واقعی از ابعاد شخصیت و شیوه حکمرانی رضا شاه را در معرض دید خواننده می گذارد.آقای سید محمدحسین راجی به عنوان جمع آوری کننده و تدوینگر با همکاری جمعی از پژوهشگران اندیشکده سعداء،این کتاب 367 صفحه ای را به چاب رسانده اند.

کتاب «خود خدا» شامل 250 خاطره درمورد رضا شاه در هفت بخش تحت عناوین 1.اقتصاد،معیشت و عدالت2.برخورداری های عمومی 3.آزادی4.ظلم رضا خانی 5.دین و معنویت6.بیگانگان، حکومت و مردم و 7.شخصیت رضا شاه است.
از آنجا که این کتاب به خواننده کمک می کند تا به درک درستی از وضعیت دوران پهلوی بخصوص عصر رضا شاه، دست یابد،در چند یادداشت،بُرش هایی از مطالب آن آورده می شود تا علاقمندان را برای مطالعه کامل کتاب ترغیب نماید.

علت انتخاب نام «خود خدا» برای کتاب به خاطره آرتور چستر میلسپو،مشاور اسبق دفتر تجارت خارجی وزارت امورخارجه ایالات متحده آمریکا ارتباط دارد.وی که برای سازمان دهی مجدد وزارت دارایی ایران استخدام شده بود،در کتاب «آمریکایی ها در ایران» می نویسد:
«به روش باستانی پادشاهان شرقی،او(رضاشاه)شخصا به امور دولتی از عالی ترین سیاست ها تا ریزترین جزییات رسیدگی می کرد.در سال های آخر سلطنتش چنین می نمود که نسبت به قدرت،حالت جنون پیدا کرده است.این داستان را چنین نقل می کنند که او می خواست در محلی درختی بکارد.کارشناس جنگلبانی اظهار داشت”اعلیحضرتا،این درخت ها در این محل رشد نخواهند کرد!” او پاسخ داد “اگر من امر کنم رشد خواهند کرد؛ نیز روایت شده است که یکی از چاپلوسان پس از آنکه اقدامات حیرت انگیز شاه را یادآوری کرد افزود:”اعلیحضرتا،شما بسیار مقتدرید.شما خدا هستید” می گویند رضا(شاه) لحظه ای به فکر فرورفت و سپس با لحن جدی گفت:”شاید من خدا هستم”.کتاب خود خدا، صفحه 358»

کتاب«خود خدا» در فصل مرتبط به شخصیت رضا شاه به نقل از استفانی کرونین،عضو هییت علمی شرق شناسی دانشگاه آکسفورد،در کتاب«ارتش و حکومت پهلوی» می نویسد:
«رضا خان به خانواده ای فرودست تعلق داشت.تحصیلات رسمی رضاخان حداقل،توانایی فکری اش محدود و فرهنگ عمومی او ابتدایی و پایین بود.هیچ تجربه ای از مسافرت به کشورهای خارجی نداشت.به نظر می رسید علاقه او به اروپا به دلیل درک منابع قدرت اروپا و تقلید از آن بود….در مورد رضاخان شواهدی مبنی بر فعالیت وطن دوستی یا وفاداری او به ناسیونالیسم قبل از سال 1921(1300 شمسی) وجود ندارد.در دیویزیون(لشکر) قزاق همه او را دسیسه گری می دانستند که به هیچ اصولی پایبند نبود. صفحه 346»«ماروین زونیس در کتاب “روانشناسی نخبگان سیاسی ایران” می نویسد:«دامنه بی سوادی رضا شاه به عنوان یک شاهنشاه موضوعی بحث برانگیز است؛ولی مسلم است که او هرگز سواد کافی نداشته است.صفحه 350»

آرتور چستر میلسپو،مشاور اسبق دفتر تجارت خارجی وزارت امورخارجه ایالات متحده آمریکا،در کتاب «آمریکایی ها در ایران» می نویسد:
«از رضا شاه نمی بایست یک نقش محدود یا نقشی مطابق قانون اساسی(مشروطه) انتظار داشت.او موجودی بود با غرایز بدوی،بی سواد و بی تجربه که یک عده نوکر صفت و چاپلوس دوره اش کرده بودند و چند نفر ترسو و خودخواه به او مشورت می دادند.صفحه 355»
محمدقلی مجد، مدرس مرکز خاورمیانه دانشگاه پنسیلوانیا، در کتاب «رضاشاه و بریتانیا» از قول فردی به نام موری،گزارشگر غربی به نقل از روح الله یاور آجودان رییس الوزرا می نویسد:
«به سردار سپه دیگر هیچ امیدی نیست.رضاخان یک تریاکی بیچاره است که همه فکر و ذکرش این شده که ثروت هنگفتی به هم بزند و در اروپا سرمایه گذاری کند تا هر وقت گند قضیه در آمد به خارج فرار کند.صفحه 343»

… ادامه دارد