ماموریت تاریخی؛ پزشکیان با رابطه ایران و امریکا چه خواهد کرد؟ اگر ترامپ پیروز شود، چه خواهد شد؟

آفتاب‌‌نیوز :

مطبوعات و اندیشکده‌های غربی به دنبال پیروزی پزشکیان در انتخابات اخیر ریاست جمهوری تحلیل‌هایی را درباره چالش ها، موانع پیش رو و فرصت‌های در اختیار پزشکیان ارائه داده اند که در ادامه به آن خواهیم پرداخت: 

مردم می‌گفتند پزشکیان دزد نیست و سالم‌تر از رقبای خود بوده است 

روزنامه آمریکایی “کریستین ساینس مانیتور” در گزارشی به عوامل موفقیت پزشکیان در انتخابات اخیر پرداخته است. این روزنامه می‌نویسد: “شعار مسعود پزشکیان برای “نجات ایران” و بهبود اقتصاد از طریق کاهش تحریم‌های غرب به رهبری ایالات متحده او را در دور اول رای گیری در ۲۸ ژوئن بالاتر از رقبای تندرو و محافظه‌کارش قرار داد. او به عنوان تنها نامزد اصلاح‌طلب تایید صلاحیت شده با موانع شدیدی روبرو شد که مهم‌ترین آن این بود که مردم عمدتا تمایلی به مشارکت در انتخابات نداشتند. با این وجود، کاراکتر او و پیام بهبود زندگی که مطرح کرد طنین‌انداز شد. در نتیجه، حدود ده میلیون ایرانی دیگر تصمیم گرفتند برای دور دوم انتخابات پای صندوق رای بروند و قاطعانه از آن جراح قلب اصلاح طلب در برابر رقیب تندرو خود یعنی “سعید جلیلی” مذاکره کننده سابق هسته‌ای حمایت کنند. کارزار اصلاح طلبان پیام واضحی برای مردم داشت اگر با پزشکیان ممکن است وضعیت بهتر شود با جلیلی قطعا اوضاع وخیم‌تر خواهد شد. این فرمولی بود که آنان از آن استفاده کردند و جواب داد. پزشکیان به عنوان شخصیتی دور از محافل نخبه‌گرا و بسیار متفاوت از دیگر نامزد‌های اصلاح طلب در سالیان گذشته ظاهر شد. اگرچه او یک جراح قلب است و کارگر نیست، اما در بین کارگران نیز جذابیت دارد. پزشکیان توانست نشان دهد که فاسد نیست و با اکثریت مردم ارتباط برقرار کرد از همین رو بخش‌های مهمی از افرادی که تصمیم گرفته بودند دیگر در انتخابات شرکت نکنند نظرشان تغییر کرد. تحلیلگران معتقدند که سیاست‌های دولت رئیسی در سوق پیدا کردن رای دهندگان به سوی پزشکیان نقش داشت. سیاست‌های تندروانه دولت رئیسی به شدت به اقتصاد ایران اسیب رساند، ایران را در منطقه منزوی کرد و منجر به بروز شکاف بی‌سابقه‌ای بین حاکمیت و مردم شد”. 

این روزنامه در ادامه می‌افزاید: “آنچه این بار متقاوت بود روشن بودن وضعیت بوده است: اگر به رادیکال‌ترین افکار اجازه دهید کشور را به طور کامل اداره کنند نتیجه فاجعه‌بار و حتی بدتر خواهد شد. در واقع، کارزار انتخاباتی پزشکیان با هراس افکار عمومی از جلیلی بازی کرد. کارزار جلیلی نیز به نوبه خود پزشکیان و تیم‌اش را “طایفه‌ای خطرناک غربگرا” معرفی کرد. پزشکیان در یکی از مناظره‌های تلویزیونی خود گفت: “ما به دلیل این رفتار نوع رفتارمان با دختران و اعمال محدودیت‌ها بر اینترنت حمایت خود را در جامعه از دست می‌دهیم”. یکی از رای دهندگان به پزشکیان می‌گوید؛ پزشکیان فردی مذهبی است از این نظر او با وی سنخیتی ندارد، اما می‌گوید پزشکیان در جنگ ایران و عراق حضور داشته و زمانی که همسرش و یکی از دختران‌اش حدود سه دهه پیش در سانحه رانندگی جانباختند او مجددا ازدواج نکرد، موضوعی که در ایران برای یک مرد امری نادر قلمداد می‌شود و سه فرزند باقی‌مانده‌اش را به تنهایی بزرگ کرد. این موضوع برای رای‌دهندگان یک ارزش محسوب می‌شد. پزشکیان پس از جانباختن “مهسا امینی” در تلویزیون، رفتار حاکمیت را مقصر وضعیت ایجاد شده دانست و گفته بود که نمی‌توان از طریق زور مردم را وادار به احترام به ایمان دینی کرد. مردم می‌گویند پزشکیان دزد نیست و در قیاس با سایر نامزد‌ها فردی سالم‌تر بود”.

“کریستین ساینس مانیتور” در بخش پایانی گزارش خود می‌نویسد: “روسای جمهور اصلاح طلب و اعتدالی چندان در حوزه سیاستگذاری خارجی نتوانسته و نمی‌توانند نقش‌آفرین باشند، اما در حوزه داحلی امید‌ها را افزایش داده‌اند و برای اجرای سیاستگذاری‌های خارجی از آزادی عمل برخوردار بوده‌اند از جمله در مورد دستیابی به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی که “دونالد ترامپ” رئیس جمهور سابق آمریکا در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد. پزشکیان در کارزار انتخاباتی‌اش وعده کاهش درد‌های اقتصادی را مطرح کرد که لزوما به معنای لغو تحریم‌های غرب علیه ایران است”. 

رئیس جمهور جدید ایران: آیا می‌تواند تغییرات لازم را اعمال کند؟

موسسه امور بین الملل استرالیا در گزارشی با اشاره به چشم انداز پیش روی پزشکیان می‌نویسد: ” قضاوت در مورد انتخابات ریاست جمهوری ایران و سایر انتخابات برگزار شده در آن کشور همواره یک چالش بوده است. با این وجود، انتخاب پزشکیان به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب به عنوان رئیس جمهور با اولویت‌های فوری داخلی و بین المللی ایران مطابقت دارد. این اولویت‌ها عبارتند از: معکوس کردن سطح بالای ناآرامی در میان جوانان به ویژه به دلیل محدودیت‌های اعمال شده بر آزادی‌های اجتماعی و اجرای قوانین سخت‌گیرانه درباره پوشش زنان و لغو تحریم‌های خارجی برای بازگرداندن تجارت به وضعیت عادی و کاهش تاثیر گسترده اقتصادی و ناامیدی اجتماعی ناشی از تورم بیش از حد. در دوران رئیسی ایران با هر دو اولویت به طور جدی دست و پنجه نرم می‌کرد. سطح بالایی از مخالفت داخلی با دولت و ناآرامی‌های مدنی به طور کلی به ویژه در میان جوانان ایرانی وجود داشت. آن وضعیت با هزینه‌های گزاف مهار شد. در سطح بین المللی تحریم‌های غرب به طور خاص اقتصاد ایران را دچار آسیب و مشکلات شدیدی کرده است. در انتخابات اخیر پزشکیان تنها اطلاح طلب جمع بود و پنج نامزد باقیمانده اصولگرا یا اصولگرایان تندرو بودند؛ به عبارت دیگر نسخه‌های بدیل شبیه رئیسی. بدین ترتیب پزشکیان حداقل روی کاغذ گزینه مطلوب و منطقی برای جانشینی ریاست جمهوری بود. یکی از معیار‌های مطلق انتخاب رئیس جمهور جدید این بود که او باید مورد اعتماد مقام رهبری باشد. سوابق شناخته شده پزشکیان حاکی از وفاداری کامل او به ایشان بود. پزشکیان اگرچه قویا یک ملی گراست، اما به دلیل پیشینه قومیتی آذربایجانی و کردی که دارد نسبت به وضعیت اقلیت‌های قومی ایران که بیش از ۵۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند آگاهی دارد و نسبت به آن حساس است. این پیشینه یک دارایی در سطح ملی محسوب می‌شود به خصوص که برخی ناآرامی‌های مدنی به دلیل مسائل قومیتی بوده‌اند. او همچنین به چندین زبان از جمله فارسی، آذربایجانی، کردی، عربی و انگلیسی صحبت می‌کند. یک عامل تاثیرگذار دیگر در انتخاب او این است که اگرچه پزشکیان فردی مذهبی است، اما تندرو نیست. او در مورد نوع مواجهه با موضوع حجاب انعطاف پذیر است. این رویکرد می‌تواند دستکم برخی از ناآرامی‌های مدنی را کاهش دهد. او همچنین روابط خوبی با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران دارد و در طول جنگ ایران و عراق به عنوان پزشک با سپاهی‌ها همراه کرده است. این رابطه با توجه به نفوذ بالای سپاه در سیاست و امنیت ملی حائز اهمیت است. باید دید پزشکیان چه کسانی را در کابینه خود به ویژه به عنوان وزیر امور خارجه و وزیر کشور منصوب می‌کند. پزشکیان برای کسب اطمینان از مورد پذیرش قرار گرفتن از سوی نخبگان حاکم ایران باید تغییرات مدنظر خود را با دقت به پیش ببرد”. 

پیروزی پزشکیان خبری خوب برای دموکراسی در ایران و پرتو امیدی برای غرب

“آرشین ادیب مقدم” استاد اندیشه جهانی و فلسفه‌های تطبیقی در دانشگاه لندن در مقاله‌ای در سایت “کانورسیشن” پیروزی پزشکیان را خبر خوبی برای دموکراسی در ایران و پرتو امیدی برای غرب می‌داند و می‌نویسد: “خبر خوب برای دموکراسی در ایران واژگانی که در سالیان اخیر به ویژه در گزارش‌های خبری رسانه‌های غربی به ندرت دیده شده‌اند، اما اکنون انتخاب مسعود پزشکیان به عنوان رئیس جمهور ایران را باید یک اتفاق مثبت تلقی کرد. پزشکیان طرفدار روابط بهتر ایران با اروپا و حتی آمریکا است. فقدان نسبی اشتیاق برای انتخابات حداقل در دور اول حاکی از سطح بالایی از سرخوردگی در رای دهندگان بود. پزشکیان از ناامیدی که در بین شهروندان عادی ایرانی آگاه است. با این وجود، رئیس‌جمهور جدید و دولت او باید در لایه‌های مختلف قدرت که دستگاه پیچیده دولتی در ایران را تشکیل می‌دهند حرکت کنند. در حال حاضر این نهاد‌ها تحت سلطه جناح راست محافظه‌کار هستند. پزشکیان با تجربه حضور در دولت خاتمی می‌داند که انجام اصلاحات واقعی تا چه اندازه دشوار است. او همچنین می‌داند که فقط یک پنجره کوتاه برای ایجاد تغییرات دارد. ایرانیان به طور فزاینده‌ای صبر و تحمل سابق را در قبال سیاستمداران ندارند و رئیس جمهور نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. در حوزه روابط خارجی نیز دلیلی برای خوش بینی وجود دارد. تا زمانی که “دونالد ترامپ” رئیس جمهور بعدی ایالات متحده نباشد ظرفیت بالقوه گفتگو با ایالات متحده و اتحادیه اروپا وجود دارد. بنابراین، فرصتی برای پزشکیان وجود دارد که فصل جدیدی را در روابط خارجی و سیاست داخلی ایران باز کند. او قرار است به عنوان منبع مشروعیت داخلی و روابط بین المللی به ویژه با امریکا و اروپا برای نطام سیاسی ایران کار کند. بنابراین، رئیس جمهور جدید ایران سیگنالی به جهان است مبنی بر آن که می‌توان با ایران گفتگو کرد و سیگنالی به جامعه ایران است مبنی بر آن که درجه‌ای از امکان انتخاب سیاسی در جمهوری اسلامی وجود دارد. پزشکیان از بسیاری جهات دارای یک ماموریت تاریخی است تا در نهایت سیستمی را ارائه دهد که به مردم ایران پاسخگو باشد. با این وجود، این کار آسانی نخواهد بود و در تمام مدت او از فشار جناح راست محافظه کار آگاه خواهد بود”. 

او احتمالا رابطه ایران و امریکا را بهبود خواهد بخشید

نشریه چپگرای امریکایی “نیشن” در مقاله‌ای درباره پیروزی “غافلگیرکننده” پزشکیان معتقد است که او باعث بهبود روابط ایران و امریکا خواهد شد. این نشریه می‌نویسد: “پیروزی پزشکیان درست مانند آب شدن یخ سیاست به ظاهر منجمد شده ایران بود. این رخدادی بسیار تعجب‌آور بود. انتخاب پزشکیان نویدبخش بازگرداندن جریان به حاشیه رانده شده اصلاح طلب به مرکز سیاست ایران است. جنبش اصلاح طلبی در دوران ریاست جمهوری خاتمی در دوران اوج شکوفای خود قرار داشت، اما امروز حتی رسانه‌های ایران نمی‌توانند نام خاتمی را ذکر کنند و میرحسین موسوی در حصر خانگی به سر می‌برد. اکنون پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهور در موقعیتی خواهد بود که تهران را از رویارویی مارپیچ با واشنگتن که از زمان اسیب دیدن توافق هسته‌ای ایران و آمریکا در سال ۲۰۱۸ توسط دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین امریکا آغاز شده دور کند. مطمئنا او با مقاومت شدیدی روبرو خواهد شد. با این وجود، او از حمایت مردم ایران برخوردار خواهد بود که تحت فشار اقتصادی ناشی از تحریم‌های امریکا قرار گرفته‌اند. پزشکیان در مناظره‌های تلویزیونی با سعید جلیلی رقیب خود، خط مستقیمی را بین اقتصاد رو به افول و انزوایی که ایران پس از خروج یکجانبه ترامپ از برجام متحمل شده را ترسیم کرد. به هر حال او متعهد شده است که تیم مشاوران و دیپلمات‌هایی را که بر سر برجام با پرزیدنت اوباما و نمایندگان روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان مذاکره کردند دوباره گردهم آورد. پزشکیان هم در عرصه بین المللی و هم در عرصه داخلی راه سختی را پیش رو دارد. او بدون شک به یاد می‌آورد که چگونه تندرو‌ها در دوران ریاست جمهوری خاتمی در مسیرش سنگ اندازی کردند. او باید بتواند گشت ارشد را مهار کند. می‌توان فهمید که تندرو‌ها در ایران و نومحافظه‌کاران امریکا که ضد ایران هستند از نتیجه انتحابات اخیر ریاست جمهوری شگفت زده شده‌اند. برای سالیان متمادی آن دسته از تندرو‌های امریکایی که خواستار تغییر رژیم و بمباران سایت‌های تحقیقاتی هسته‌ای ایران و تحمیل انزوای مشابه کره شمالی بر ایران بودند استدلال می‌کردند که ایران یک دیکتاتوری مطلقه است که در آن انتخابات اهمیتی ندارد. در مقابل، آنان کم‌تر به عربستان سعودی متحد امریکا که اصلا انتخاباتی ندارد می‌پرداختند. این بار پیش بینی و تحلیل آنان اشتباه از آب درآمد.

پیش از انتخابات “مارک دوبوویتز” از بنیاد راستگرای دفاع از دموکراسی‌ها گفته بود در انتخابات ایران تقلب خواهد شد و فردی از اصولگرایان برنده می‌شود. کارشناسان اتحاد علیه ایران هسته‌ای لابی تشویق کننده حمله نظامی امریکا علیه تاسیسات هسته‌ای ایران پیش از انتخابات اعلام کرده بود بعید است ساختار سیاسی ایران اجازه دهد پزشکیان پیروز انتخابات شود”. “نیشن” در پایان می‌نویسد: “پزشکیان می‌تواند در عرصه دیپلماسی به موفقیت برسد و اگر همان طور که به نظر می‌رسد ترامپ دوباره به ریاست جمهوری امریکا، برسد پزشکیان می‌تواند انتظار داشته باشد که با یک تهدید وجودی مواجه شود”.