نحوه بازنمایی گفتمان های اخلاقی در شبکه های اجتماعی

در یک پژوهش بررسی شد؛

یکی از مباحث مهم در زمینه گفتمان های اخلاقی نحوه بازتولید آن در شبکه های مجازیست، چرا که امروزه به دلیل افزایش سطح تکنولوژی و امکانات مرتبط با آن، بسیاری از جوانان و افراد در جامعه به این فناوری دسترسی دارند و کاربر روزانه این شبکه ها محسوب می شوند.

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری دکتر شهاب، امروزه تحولات و دگرگونی های وسیعی در عرصه ارتباطات انسانی رخ داده و چشم انداز کاملاً متفاوتی از میدان و فضای ارتباطات انسانی را در برابر محققان قرار داده است.

قربانعلی سبکسرین ریزی (عضو هییت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی) و ملیحه موسی نژاد (دکترای سیاستگذاری فرهنگی) در مقاله ای با عنوان «تحلیل نحوه ی بازنمایی گفتمان های اخلاقی در شبکه های اجتماعی مجازی» به بررسی این موضوع پرداخته اند.

بطور کلی این پژوهش در پی پاسخگویی به دو سوال اصلی است؛ پیام های افراد در شبکه های اجتماعی مجازی حاوی چه گفتمان های اخلاقی است؟ مفاهیم و گفتمان های اخلاقی چگونه و به چه شیوه هایی در شبکه های اجتماعی مجازی بازنمایی می شوند؟ 

مبتنی بر این پرسش ها در مقدمه این مقاله به این موضوع اشاره شده است که این تحولات که بسیاری آن را تحولات انقلابی در عرصه ارتباطات و شروع پارادایمی جدید در زندگی جوامع امروزی می خوانند، پیامد ظهور و توسعه حیرت آور فناوری های نوین ارتباطی در جهان است که در طول مدت زمانی کوتاه در سراسر دنیا گسترش یافته است.

در این پژوهش آمده است از جمله مهم ترین و پرکاربردترین فناوری های ارتباطی که می توان نام برد، شبکه های اجتماعی مجازی است که امروزه نه تنها از طریق سیستم های کامپیوتری بلکه از طریق موبایل های هوشمند قابل استفاده اند.

* تاثیر شبکه های اجتماعی

این پژوهش مطرح می کند که تاثیر این شبکه ها به حدی است که ذهن بسیاری از تحلیل گران و پژوهشگران را به خود مشغول کرده، بطوریکه بررسی تاثیر این شبکه ها بر ابعاد مختلف زندگی اجتماعی افراد از جمله قومیت، هویت و سایر ابعاد به یکی از موضوعات مهم تحقیقاتی بدل شده است.

به عبارت دیگر آن ها در پی آنند که چنین فناوری هایی چه امکانات و محدودیت هایی برای زندگی سالم تر به ویژه از لحاظ تعدیل و تحدید عوامل مخدوش کننده ارتباطات انسانی، میزان پایبندی به اخلاق و اصول انسانی بوجود می آورند.

یافته های این گزارش حاکی از آن است ورود این ابزارهای ارتباطی به کشور ما نیز بخشی از همان تکنولوژی و ابزارهایی بشمار می رود که در گستره جهانی در حال وقوع است. چه بخواهیم و چه نخواهیم فضاها و شبکه های اجتماعی مجازی بوجود آمده و هر روز نیز در حال گسترش است و بنوعی بخش عظیمی از زندگی شخصی و اجتماعی افراد را فراگرفته است. یکی از ابعادی که تحت تاثیر شبکه های اجتماعی قرار گرفته است، بحث اخلاق و اصول اخلاقیست.

* اخلاق در شبکه های اجتماعی

 این پژوهش ادامه می دهد اخلاق مقوله ای است که بیش از پیش در زندگی افراد اهمیت دارد و یکی از ابعاد مهم و زیربنایی حیات انسانی را تشکیل می دهد. نگاهی به پژوهش های داخل کشور حاکی از فقدان پژوهش و بررسی های لازم در زمینه اخلاق و شبکه های اجتماعی مجازی است.

بررسی پژوهش های انجام شده در این زمینه نشان می دهد که اغلب پژوهش های انجام شده به بررسی متغیرهایی نظیر بازنمایی هویت، قومیت و جنسیت و همچنین پدیده های نظیر میزان سرمایه اجتماعی در شبکه های اجتماعی پرداخته اند و در زمینه بازنمایی، بازتولید و آسیب شناسی گفتمان های اخلاقی در میدان شبکه های اجتماعی مجازی پژوهشی صورت نگرفته است.

آنچه یک کنش را اخلاقی و کنش دیگر را غیر اخلاقی قلمداد می کند، ارزش گذاری رفتارهاست

در این پژوهش مطرح می شود در اداراک عمومی، اخلاق تعریف اصطلاحی و فلسفی خاصی ندارد؛ مصادیق آن مشخص و همه فهم است و اختلاف زیادی در این مسیله دیده نمی شود. آنچه یک کنش را اخلاقی و کنش دیگر را غیر اخلاقی قلمداد می کند، ارزش گذاری رفتارهاست. معیار ارزیابی نیز در فهم عمومی و در میان اقوام و ملل، اشتراکات زیادی دارد؛ چنانکه سرقت، فحاشی و بی بندوباری در نظر بسیاری از مردم نکوهیده و ناپسند است و مهربانی و نوع دوستی، ارزش است. اخلاقیات به مجموعه ای از عقاید اشاره دارد که ما برای تمیز حق از باطل به آن مراجعه می کنیم؛ اخلاق بیان توجیهات عقلانی برای رفتارها و کردارهای ما در موقعی است که ارزش های مورد نظر ما به چالش کشیده می شود.

* نحوه بازتولید گفتمان های اخلاقی در شبکه های مجازی

این پژوهش خاطرنشان می کند یکی از مباحث مهم در زمینه اخلاق و گفتمان های اخلاقی نحوه بازتولید آن در شبکه های مجازیست، چرا که امروزه به دلیل افزایش سطح تکنولوژی و امکانات مرتبط با آن، بسیاری از جوانان و افراد در جامعه به این فناوری دسترسی دارند و کاربر روزانه این شبکه ها محسوب می شوند. توجه به میزان و آمار استفاده کاربران از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی ضرورت توجه به این موضوع را دو چندان می کند؛ آینده پژوهی، آموزش، آسیب شناسی اخلاقی و توجه به نیازها و سلایق کاربران شبکه های اجتماعی مجازی و ایجاد فضای تعامل و گفتگو از مهم ترین راهکارهای کارشناسان برای نهادینه کردن اخلاق در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی عنوان می شود.

این پژوهش توضیح می دهد که هنگامی که با معضل مخدوش شدن اخلاق در فضای جامعه روبه رو هستیم که البته معضل و موضوعی جهانی است، اصول اخلاقی اهمیتی مضاعف می یابد. طبق آمار موجود، ایران در استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بعد از فرانسه، آلمان، انگلستان در جایگاه چهارم قرار دارد. بنابراین با توجه به اهمیت مسیله، هدف نگارش این مقاله نحوه بازنمایی مفاهمیم و گفتمان های اخلاقی در شبکه های اجتماعی مجازی بوده است. 

این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شده و در پی آن پیام های 20 گروه مجازی در تلگرام تحلیل و مقوله ها، گفتمان های اخلاقی و ضداخلاقی آن ها دسته بندی شده است.