بمبی که دانشمندان خودشان از ساخت آن وحشت کردند!

به گزارش خبرگزاری دکتر شهاب در تاریخ رقابت های تسلیحاتی معدود سلاح هایی وجود دارند که توانسته اند به نمادی از قدرت ترس و هشدار جهانی تبدیل شوند. یکی از این سلاح ها «بمب تزار» است؛ بزرگ ترین و مرگبارترین بمب هسته ای که تاکنون در کره زمین منفجر شده است.

این بمب در سال ۱۹۶۱ توسط اتحاد جماهیر شوروی طراحی و آزمایش شد و همچنان رکورد قدرتمندترین انفجار ساخت بشر را در اختیار دارد.

۵۰ مگاتن قدرت ویرانگر

بمب تزار (Tsar Bomba) که روس ها آن را «ایوان بزرگ» نیز می نامند از نوع بمب های هیدروژنی است و قدرت انفجاری آن به ۵۰ مگاتن تی ان تی می رسد؛ یعنی بیش از سه هزار برابر قوی تر از بمبی که آمریکا در هیروشیما استفاده کرد.

آزمایش این بمب در تاریخ ۳۰ اکتبر ۱۹۶۱ بر فراز مجمع الجزایر «نوایا زِملیا» در شمال روسیه انجام شد. موج انفجار آن حتی تا فاصله ی ۱۰۰۰ کیلومتری احساس شد و ابر قارچی حاصل از آن به ارتفاعی حدود ۶۰ کیلومتر رسید؛ ارتفاعی که برخی هواپیماهای مسافربری امروزی هم به آن نمی رسند.

نکته جالب اینجاست که بمب تزار در ابتدا با قدرت ۱۰۰ مگاتن طراحی شده بود اما برای کاهش میزان آلودگی رادیواکتیو نیمی از هسته ی اورانیومی آن با سرب جایگزین شد.

ویژگی	مشخصات
نام رسمی	RDS-۲۲۰ (معروف به بمب تزار – Tsar Bomba)
کشور سازنده	اتحاد جماهیر شوروی
تاریخ آزمایش	۳۰ اکتبر ۱۹۶۱
محل آزمایش	نوایا زملیا اقیانوس منجمد شمالی
قدرت انفجار	۵۰ مگاتُن تی ان تی (تقریباً ۳٬۳۰۰ برابر بمب هیروشیما)
وزن بمب	حدود ۲۷ تُن
طول بمب	۸ متر
قطر	۲.۱ متر
ارتفاع قارچ انفجار	حدود ۶۰ کیلومتر
شعاع تخریب کامل	بیش از ۳۵ کیلومتر
میزان تابش در مرکز انفجار	معادل دمای سطح خورشید
قابلیت حمل	فقط توسط بمب افکن Tu-۹۵V با بدنه تغییر یافته
نام مستعار در شوروی	«ایوان کبیر»
قدرت اولیه طراحی شده	۱۰۰ مگاتن (اما برای کاهش اثرات رادیواکتیو به ۵۰ مگاتن کاهش یافت)
هدف سیاسی	نمایش قدرت در اوج جنگ سرد

تنها یک نمونه؛ و هیچ گاه در زرادخانه قرار نگرفت

بمب تزار تنها یک بار ساخته و آزمایش شد و هیچ گاه وارد تولید انبوه نشد. از آن جایی که قابلیت حمل آن دشوار بود و استفاده از آن خطرات زیست محیطی گسترده ای داشت اتحاد جماهیر شوروی ترجیح داد به سلاح های کوچکتر دقیق تر و عملیاتی تر روی بیاورد.

با این حال ساخت و آزمایش این بمب پیامدهای ژئوپلتیکی عمیقی داشت و تنش های جنگ سرد را به نقطه جوش جدیدی رساند.

دانشی برای ساخت خورشید مصنوعی

بمب تزار بر پایه فناوری همجوشی هسته ای چندمرحله ای ساخته شده بود؛ همان واکنشی که در خورشید رخ می دهد. در این فناوری ایزوتوپ های سبک مانند دوتریوم و تریتیوم در فشار و دمای بالا با هم ترکیب می شوند و انرژی عظیمی آزاد می کنند.

ساخت این بمب نیازمند ترکیب پیچیده ای از فیزیک هسته ای مهندسی پیشرفته طراحی انفجارهای زنجیره ای و همچنین استفاده از مواد خاص بود. وزن آن حدود ۲۷ تُن بود و تنها هواپیمای بمب افکن Tu-۹۵V با تغییرات ویژه می توانست آن را حمل کند.

برای کاهش احتمال نابودی هواپیما بمب به یک چتر نجات غول پیکر مجهز شد تا سرعت سقوطش کم شود و خلبان فرصت فرار داشته باشد.

واکنش جهانی و پیامدهای دیپلماتیک

آزمایش این بمب موجی از ترس را در سراسر جهان برانگیخت. ایالات متحده آن را «نمایشی غیرمسئولانه» خواند و بسیاری از دولت ها و دانشمندان هشدار دادند که چنین سلاح هایی می توانند زمین را به آستانه فاجعه زیست محیطی ببرند.

نتیجه ی این نگرانی ها امضای معاهده ممنوعیت جزئی آزمایش های هسته ای در سال ۱۹۶۳ بود؛ توافقی بین آمریکا شوروی و بریتانیا که آزمایش بمب های هسته ای در جو فضا و زیر آب را ممنوع کرد.

هرچند بمب تزار تنها یک بار ساخته شد اما همچنان به عنوان نماد نهایت توانایی تخریبی بشر در تاریخ باقی مانده است. این بمب نه فقط سندی از قدرت نظامی اتحاد جماهیر شوروی بلکه یادآور این حقیقت است که فناوری بدون اخلاق می تواند ابزار نابودی تمدن ها باشد.

در دنیایی که امروز با هوش مصنوعی مهندسی ژنتیک و انرژی های نوین روبه روست بمب تزار همچون آینه ای پیش روی ماست: آیا توان کنترل دستاوردهای علمی خود را داریم؟

۲۲۷۲۲۷