روز جهانی بیابان زدایی ۱۷ ژوئن | راهکارها و ایران

بیابان زایی و خشکسالی دو چالش زیست محیطی عمده هستند که زندگی میلیاردها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می دهند و امنیت غذایی و معیشت پایدار را به خطر می اندازند. درک ابعاد این پدیده و راه های مقابله با آن برای حفظ منابع طبیعی و آینده سیاره ما حیاتی است. این محتوا به شما کمک می کند تا با روز جهانی بیابان زدایی تاریخچه اهداف تاثیرات و راهکارهای مقابله با این پدیده آشنا شوید و از وضعیت آن در ایران مطلع گردید.

تاریخچه روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی

بیابان زایی و خشکسالی از دیرباز مشکلاتی جدی برای جوامع بشری بوده اند اما توجه جهانی به این مسائل در دهه های اخیر افزایش یافته است. سازمان ملل متحد با درک اهمیت این چالش ها و نیاز به اقدامی هماهنگ در سطح بین المللی گام هایی را برای افزایش آگاهی و ترویج راهکارهای مقابله با آن ها برداشت.

تاریخ نامگذاری این روز

پس از تدوین پیش نویس کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی (UNCCD) در سال ۱۹۹۴ مجمع عمومی سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه A/RES/49/115 در تاریخ ۳۰ ژانویه ۱۹۹۵ روزی را به این موضوع اختصاص داد. این اقدام نشان دهنده تعهد جامعه جهانی به مقابله با تخریب زمین و اثرات مخرب خشکسالی بود.

17 ژوئن روز جهانی بیابان زدایی

هفدهم ژوئن هر سال به عنوان روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی نامگذاری شده است. انتخاب این روز فرصتی را فراهم می آورد تا اهمیت زمین سالم و مدیریت پایدار آن به مردم سراسر جهان یادآوری شود. این روز به منظور افزایش آگاهی عمومی نسبت به پدیده های بیابان زایی تخریب زمین و خشکسالی و همچنین معرفی روش های پیشگیری و بهبود وضعیت اراضی آسیب دیده گرامی داشته می شود.

اهداف این روز

هدف اصلی از نامگذاری روز جهانی بیابان زدایی و خشکسالی افزایش آگاهی عمومی در مورد این دو پدیده و برجسته کردن روش های مؤثر برای پیشگیری و بهبود آن ها است. این روز تلاش می کند تا اهمیت مدیریت پایدار زمین را برای دستیابی به توسعه پایدار کاهش فقر و حفاظت از محیط زیست جهانی مورد تأکید قرار دهد.

همچنین این روز بستری برای ترویج اجرای کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی (UNCCD) و تشویق دولت ها سازمان ها و افراد به انجام اقدامات عملی برای مقابله با این چالش ها فراهم می آورد. هر سال تمرکز ویژه ای بر جنبه های خاصی از این موضوع قرار می گیرد تا پیام های کلیدی به مخاطبان منتقل شود.

تاثیر بیابان زدایی بر وضعیت طبیعی جهان

بیابان زایی تنها به گسترش بیابان ها محدود نمی شود بلکه به معنای تخریب و نزول کیفیت زمین در مناطق خشک نیمه خشک و نیمه مرطوب است. این پدیده منجر به از دست رفتن حاصلخیزی خاک کاهش پوشش گیاهی فرسایش خاک و کاهش منابع آب می شود که همگی بر سلامت اکوسیستم ها و تنوع زیستی تأثیر منفی می گذارند.

علاوه بر این بیابان زایی می تواند منجر به تغییر الگوهای آب و هوایی محلی و منطقه ای شود و چرخه آب را مختل کند. از دست رفتن زمین های قابل کشت و مراتع فشار بیشتری را بر منابع باقی مانده وارد می کند و می تواند به مهاجرت های اجباری و افزایش تنش های اجتماعی و اقتصادی منجر شود.

تخریب بیابان ها و راهکارهای مبارزه

مقابله با بیابان زایی نیازمند رویکردهای چندوجهی است که هم به عوامل طبیعی و هم به عوامل انسانی مؤثر بر این پدیده توجه کند. راهکارهای اصلی شامل حفاظت از خاک و آب توسعه پایدار کشاورزی و دامداری احیا و بازسازی اراضی تخریب شده و افزایش پوشش گیاهی از طریق جنگل کاری و مرتع داری است.

استفاده از روش های بیولوژیکی مانند کاشت گونه های مقاوم به خشکی روش های مکانیکی مانند ایجاد بادشکن و تپه ماهور و روش های شیمیایی برای تثبیت شن های روان از جمله اقدامات عملی هستند. همچنین آموزش و مشارکت جوامع محلی در برنامه های بیابان زدایی برای موفقیت این تلاش ها بسیار حیاتی است.

چالش های بیابان زدایی

مقابله با بیابان زایی با چالش های متعددی روبرو است. تغییرات اقلیمی به ویژه افزایش دما و تغییر در الگوهای بارندگی پدیده بیابان زایی را تشدید می کند. رشد جمعیت و افزایش نیاز به غذا و زمین فشار بیشتری بر منابع طبیعی وارد می آورد و می تواند منجر به بهره برداری ناپایدار شود.

عوامل انسانی مانند مدیریت نادرست منابع آب چرای بی رویه دام ها تبدیل جنگل ها و مراتع به اراضی کشاورزی یا مناطق مسکونی و عدم رعایت اصول کشاورزی پایدار نیز از چالش های اصلی هستند. کمبود منابع مالی ضعف نهادهای اجرایی و عدم آگاهی کافی در میان برخی جوامع نیز اجرای برنامه های بیابان زدایی را دشوار می سازد.

بیابان زایی در ایران

ایران با قرار گرفتن در نوار خشک و نیمه خشک جهان به شدت تحت تأثیر پدیده بیابان زایی قرار دارد. حدود ۸۰ درصد مساحت کشور دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک است و بخش قابل توجهی از اراضی به ویژه در فلات مرکزی مستعد بیابان زایی هستند. میانگین بارندگی در بسیاری از این مناطق بسیار پایین است.

فعالیت های انسانی نیز نقش مهمی در تشدید بیابان زایی در ایران دارند. این فعالیت ها شامل تبدیل اراضی طبیعی به کاربری های دیگر بهره برداری بی رویه از منابع آب زیرزمینی چرای بیش از حد دام در مراتع و استفاده از روش های کشاورزی ناپایدار است. این عوامل دست به دست هم داده و روند تخریب زمین را تسریع می کنند.

بیابان زدایی در ایران

جمهوری اسلامی ایران با درک وسعت و جدیت پدیده بیابان زایی اقدامات متعددی را برای مقابله با آن در دستور کار قرار داده است. سازمان ها و نهادهای مختلفی مانند سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور مسئولیت اجرای برنامه های بیابان زدایی را بر عهده دارند. این برنامه ها شامل طیف وسیعی از فعالیت ها می شوند.

از جمله این فعالیت ها می توان به تثبیت شن های روان از طریق مالچ پاشی (با استفاده از مواد طبیعی یا نفتی) ایجاد بادشکن های زنده و غیرزنده بذرپاشی و نهال کاری گونه های گیاهی مقاوم به خشکی مدیریت پایدار مراتع و اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری اشاره کرد. این اقدامات با هدف حفاظت از خاک افزایش پوشش گیاهی و بهبود وضعیت اراضی تخریب شده انجام می شوند.

برنامه های ایران

برنامه های بیابان زدایی در ایران در قالب طرح های جامع و بلندمدت تدوین و اجرا می شوند. این برنامه ها اغلب شامل اقدامات حفاظتی احیایی و مدیریتی هستند. اقدامات حفاظتی بر جلوگیری از تخریب بیشتر اراضی متمرکز است در حالی که اقدامات احیایی به بازسازی زمین های آسیب دیده می پردازد. اقدامات مدیریتی نیز شامل برنامه ریزی برای استفاده پایدار از منابع زمین و آب است.

علاوه بر اقدامات فنی برنامه های ایران شامل ترویج کشاورزی پایدار آموزش جوامع محلی و مشارکت دادن مردم در اجرای طرح ها نیز می شود. هدف کلی این برنامه ها معکوس کردن روند بیابان زایی حفاظت از منابع طبیعی و بهبود معیشت ساکنان مناطق خشک و نیمه خشک کشور است.

نماد کنوانسیون بیابان زدایی

کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی (UNCCD) نمادی رسمی دارد که هویت و اهداف این کنوانسیون را نشان می دهد. این نماد معمولاً شامل عناصری است که مفاهیم زمین پایداری و همکاری جهانی را در بر می گیرد و در اسناد و فعالیت های مرتبط با کنوانسیون مورد استفاده قرار می گیرد.

شعار روز جهانی بیابان زدایی در سال 2020

شعار روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی در سال 2020 «خاک سالم غذای سالم» (Healthy Soil, Healthy Food) بود. این شعار بر ارتباط حیاتی میان سلامت خاک و تولید غذای کافی و مغذی تأکید داشت و نقش خاک های سالم را در امنیت غذایی تغذیه و سلامت انسان برجسته می کرد. این موضوع همچنین اهمیت مدیریت پایدار زمین را برای دستیابی به این اهداف نشان می داد.

میزبان روز جهانی بیابان زدایی در سال 2020

کشور کلمبیا میزبان جهانی مراسم روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی در سال 2020 بود. میزبانی این رویداد فرصتی را برای کلمبیا فراهم کرد تا تجربیات و اقدامات خود در زمینه مدیریت پایدار زمین و مقابله با تخریب زمین را به اشتراک بگذارد و توجه منطقه ای و جهانی را به این مسائل جلب کند.

پیام دبیر کل سازمان ملل متحد برای روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی ۲۰۲۴

هر ساله به مناسبت روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی دبیر کل سازمان ملل متحد پیامی صادر می کند. پیام سال ۲۰۲۴ بر موضوع «متحد برای زمین: میراث ما آینده ما» (United for Land: Our Legacy, Our Future) متمرکز است. این پیام اهمیت همکاری جمعی برای حفاظت از زمین به عنوان میراث مشترک و تضمین آینده ای پایدار برای نسل های آتی را مورد تأکید قرار می دهد و بر ضرورت اقدام فوری برای احیای اراضی تخریب شده و مقابله با خشکسالی تأکید دارد.

بیابان زایی چیست؟

بیابان زایی به فرآیند تخریب و نزول کیفیت زمین در مناطق خشک نیمه خشک و نیمه مرطوب گفته می شود که منجر به کاهش حاصلخیزی خاک از دست رفتن پوشش گیاهی و کاهش توان تولیدی زمین می شود.

بیابان زدایی چیست؟

بیابان زدایی به مجموعه اقدامات و روش هایی اطلاق می شود که با هدف جلوگیری از بیابان زایی احیا و بازسازی اراضی تخریب شده و مدیریت پایدار منابع زمین در مناطق خشک و نیمه خشک انجام می گردد.

روز جهانی بیابان زدایی چه تاریخی است؟

روز جهانی مبارزه با بیابان زایی و خشکسالی هر ساله در تاریخ ۱۷ ژوئن (۲۷ خرداد در تقویم شمسی) در سراسر جهان گرامی داشته می شود.

هدف از نامگذاری روز جهانی بیابان زدایی چیست؟

هدف اصلی افزایش آگاهی عمومی درباره پدیده های بیابان زایی و خشکسالی برجسته کردن چالش های ناشی از آن ها و ترویج راهکارها و اقدامات مؤثر برای مقابله با تخریب زمین است.

شعار روز جهانی بیابان زدایی چیست؟

شعار این روز هر سال تغییر می کند و بر جنبه خاصی از موضوع تمرکز دارد. به عنوان مثال شعار سال ۲۰۲۰ «خاک سالم غذای سالم» بود و شعار سال ۲۰۲۴ «متحد برای زمین: میراث ما آینده ما» است.

نماد کنوانسیون بیابان زدایی چیست؟

کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابان زایی (UNCCD) دارای نمادی رسمی است که هویت و اهداف این کنوانسیون بین المللی را نمایندگی می کند.

وضعیت بیابان زایی در ایران چگونه است؟

ایران به دلیل قرار گرفتن در اقلیم خشک و نیمه خشک و همچنین تأثیر فعالیت های انسانی با چالش جدی بیابان زایی روبرو است و بخش های وسیعی از اراضی کشور مستعد یا متأثر از این پدیده هستند.

راهکارهای مبارزه با بیابان زایی کدامند؟

راهکارها شامل حفاظت از خاک و آب احیای اراضی تخریب شده توسعه پوشش گیاهی مدیریت پایدار کشاورزی و دامداری تثبیت شن های روان و مشارکت جوامع محلی در برنامه ها است.