قلعه بالا شاهرود: نگین توران، آفریقای ایران

تصور کنید به دنبال مقصدی بکر و دیدنی هستید که هم طبیعت کویری را تجربه کنید و هم معماری سنتی را ببینید جایی دور از هیاهوی شهر که آسمان شبش پر از ستاره باشد. روستای قلعه بالا نگین سبز توران یکی از همین نقاط شگفت انگیز در ایران است که کمتر شناخته شده اما پر از جاذبه های طبیعی و فرهنگی است.

این روستا نه تنها به خاطر خانه های پلکانی و بافت تاریخی اش منحصربه فرد است بلکه همسایگی آن با پارک ملی خارتوران معروف به آفریقای ایران موقعیت ویژه ای به آن بخشیده است. اگر کنجکاوید بدانید این روستای زیبا کجاست و چه چیزهایی برای ارائه دارد در این راهنما با ما همراه شوید تا سفری مجازی به قلعه بالا و اطراف آن داشته باشیم و به تمام پرسش های شما درباره موقعیت دسترسی تاریخچه فرهنگ و جاذبه های این منطقه پاسخ دهیم.

معرفی روستای قلعه بالا

روستای قلعه بالا یکی از روستاهای دیدنی استان سمنان است که در شهرستان شاهرود واقع شده است. این روستا در منطقه ای کوهپایه ای قرار گرفته و بافت مسکونی آن به صورت پلکانی است شبیه به روستای معروف ماسوله در شمال کشور اما با حال و هوایی متفاوت و بکرتر. قرارگیری این روستا در دل کویر و مجاورت با پارک ملی خارتوران ترکیبی بی نظیر از طبیعت کوهستان و کویر را پیش روی بازدیدکنندگان قرار می دهد.

قلعه بالا به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتفاع بیشتر نسبت به روستاهای همجوار چشم اندازی وسیع بر دشت بیارجمند دارد و به همین خاطر به «نگین سبز توران» شهرت یافته است. خانه های روستا عمدتاً با مصالح بومی ساخته شده اند و توانسته اند بافت تاریخی و سنتی خود را به خوبی حفظ کنند که این خود یکی از جذابیت های اصلی آن برای گردشگران علاقه مند به معماری و زندگی سنتی است.

مسیر دسترسی روستای قلعه بالا

برای رسیدن به روستای قلعه بالا ابتدا باید خود را به شهر شاهرود در استان سمنان برسانید. از شاهرود مسیرتان را به سمت سبزوار آغاز کرده و سپس به سمت میامی و خروجی روستای بیارجمند ادامه دهید. پس از رسیدن به خروجی بیارجمند حدود ۴۰ کیلومتر به سمت جنوب حرکت کنید تا به شهر بیارجمند برسید.

از بیارجمند تا روستای زیبای قلعه بالا حدود ۲۳ کیلومتر فاصله است. این مسیر شما را به منطقه ای کوهپایه ای می رساند که روستای پلکانی قلعه بالا در آن جای گرفته است. طی کردن این مسیر پیش نمایشی از طبیعت بکر و چشم اندازهای کویری و کوهستانی اطراف را به شما نشان خواهد داد و شما را برای تجربه اقامت در این روستای دیدنی آماده می کند.

تاریخچه روستای قلعه بالا

تاریخ روستای قلعه بالا با تاریخ شهر بیارجمند گره خورده است. بر اساس متون تاریخی اولین اشاره به این منطقه در کتابی به نگارش مقدسی در قرن چهارم هجری قمری دیده می شود. در آن زمان بیارجمند به عنوان شهری دارای دژ بارو مزارع و تاکستان های پررونق توصیف شده است.

مردم این منطقه از دیرباز به کشاورزی و دامپروری مشغول بوده اند و برای تأمین آب مورد نیاز خود مانند بسیاری از مناطق کویری ایران از قنات استفاده می کردند. همچنین گفته می شود که در دوران گذشته عده ای از پیروان فرقه اسماعیلیه برای در امان ماندن از دشمنان به غاری در ارتفاعات جنوب این روستا پناه بردند که امروزه به غار ملحدو یا غار ملاحدین معروف است و آثاری از آن دوران در آن باقی مانده است.

معماری روستای قلعه بالا

یکی از برجسته ترین ویژگی های روستای قلعه بالا معماری پلکانی آن است که به دلیل قرارگیری در شیب کوهپایه شکل گرفته است. در این نوع معماری حیاط هر خانه سقف خانه پایینی است که منظره ای زیبا و هماهنگ با طبیعت اطراف ایجاد می کند. این ویژگی قلعه بالا را شبیه به روستای ماسوله ساخته است.

با این حال برخلاف ماسوله که شهرت بیشتری دارد و ممکن است دستخوش تغییرات مدرن شده باشد قلعه بالا توانسته است بافت قدیمی و سنتی خود را به خوبی حفظ کند. استفاده از مصالح بومی و سنتی در ساخت خانه ها اصالت ویژه ای به معماری این روستا بخشیده است. ترکیب خانه های پلکانی با چشم اندازهای کویری اطراف تصویری خاطره انگیز و دیدنی را پیش روی بازدیدکنندگان قرار می دهد.

درباره مردم و فرهنگ روستای قلعه بالا

مردم روستای قلعه بالا مانند سایر مناطق ایران دارای آداب و رسوم و فرهنگ خاص خود هستند. آن ها در جشن ها و مراسم مختلف به ویژه در مراسم ازدواج از نغمه ها و سرودهای محلی خود استفاده می کنند که نشان دهنده غنای فرهنگی منطقه است. مهمان نوازی و خونگرمی از ویژگی های بارز مردم این روستا است.

در فصول مناسب سال به ویژه در پاییز ممکن است شاهد برگزاری جشنواره ها و مراسم محلی باشید که با موسیقی سنتی و آداب خاص همراه است. مردم روستا از بازدیدکنندگان با اشعار سنتی آتش اسپند و نان پیاز محلی استقبال می کنند که تجربه ای دلنشین و فراموش نشدنی از فرهنگ بومی را برای شما رقم می زند.

جاذبه های گردشگری روستای قلعه بالا

روستای قلعه بالا به دلیل موقعیت خاص خود در مجاورت کویر و منطقه حفاظت شده خارتوران دارای جاذبه های گردشگری متنوعی است که هم شامل دیدنی های طبیعی و هم تاریخی می شود. این جاذبه ها ترکیبی از زیبایی های کوهستان و کویر را ارائه می دهند و برای علاقه مندان به طبیعت گردی حیات وحش و تاریخ جذاب هستند.

علاوه بر بافت زیبای روستا و معماری پلکانی آن جاذبه های مهم دیگری در اطراف قلعه بالا وجود دارند که سفر شما را کامل می کنند. از غارهای تاریخی گرفته تا پارک ملی وسیع خارتوران و چشم اندازهای کویری هر کدام به نوعی به جذابیت این منطقه افزوده اند و تجربه ای متفاوت را برای گردشگران فراهم می کنند.

غار ملحدو

غار ملحدو که با نام غار ملاحدین نیز شناخته می شود یکی از جاذبه های تاریخی نزدیک روستای قلعه بالا است. طبق روایات این غار در گذشته پناهگاهی برای گروهی از اسماعیلیان تحت فرمان حسن صباح بوده است. این غار در ارتفاعات جنوب روستا قرار دارد و دسترسی به آن نسبتاً دشوار است.

غار ملحدو دارای دهلیزها و طبقات متعددی است. در طبقه دوم آن فضایی شبیه به بالکن وجود دارد که آبشاری سنگی با آثاری از جریان آب در گذشته در آن دیده می شود. بازدید از این غار نیازمند تجهیزات مناسب غارنوردی و همراهی افراد باتجربه است اما کاوش در آن می تواند تجربه ای هیجان انگیز و تاریخی باشد.

پارک ملی خارتوران و حیات وحش

پارک ملی و منطقه حفاظت شده خارتوران یکی از مهم ترین و وسیع ترین زیستگاه های حیات وحش در ایران و جهان است که در مجاورت روستای قلعه بالا قرار دارد. این منطقه به دلیل تنوع زیستی غنی و وجود گونه های نادر جانوری به «آفریقای ایران» شهرت یافته است. مساحت وسیع خارتوران آن را به دومین زیستگاه بزرگ جهان پس از سرنگتی تانزانیا تبدیل کرده است.

خارتوران زیستگاه بیش از ۲۵۰ گونه جانوری از جمله پستانداران پرندگان خزندگان و دوزیستان است. معروف ترین ساکنان این منطقه یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند. همچنین حیواناتی نظیر جبیر آهو سیاه گوش پلنگ ایرانی گربه شنی کفتار راه راه و انواع پرندگان در این منطقه زندگی می کنند که تماشای آن ها برای علاقه مندان به طبیعت و حیات وحش بسیار جذاب است.

کویر رضا آباد

کویر رضا آباد یکی دیگر از مناطق دیدنی در نزدیکی روستای قلعه بالا و در دل منطقه خارتوران است. این منطقه فرصتی عالی برای تجربه زیبایی های طبیعت کویر فراهم می کند. چشم اندازهای وسیع ماسه ای تپه های شنی و سکوت دلنشین کویر از ویژگی های کویر رضا آباد هستند.

گردشگران در این منطقه می توانند فعالیت هایی نظیر آفرودسواری شترسواری پیاده روی بر روی تپه های شنی و عکاسی از مناظر کویری را تجربه کنند. شب های کویر رضا آباد با آسمان پرستاره و دور از آلودگی نوری شهرها تجربه ای فراموش نشدنی برای علاقه مندان به رصد ستارگان است و جذابیت این منطقه را دوچندان می کند.

جاهای دیدنی اطراف روستای قلعه بالا

علاوه بر جاذبه های اصلی مانند غار ملحدو و پارک ملی خارتوران مناطق دیدنی دیگری نیز در اطراف روستای قلعه بالا وجود دارند که ارزش بازدید دارند. دشت های دلبر و علی انگر که بخشی از منطقه حفاظت شده خارتوران هستند با پوشش گیاهی و جانوری خاص خود مکان های مناسبی برای گشت و گذار و تماشای طبیعت هستند.

همچنین کوه های کم ارتفاع با سطح صاف در نزدیکی روستا چشم اندازهای جذابی را ارائه می دهند. یکی از بی نظیرترین تجربه ها در قلعه بالا تماشای آسمان شب کویر است. در شب های صاف و بدون آلودگی نوری آسمان پر از ستاره می شود و منظره ای خیره کننده را خلق می کند که برای عکاسان و علاقه مندان به نجوم بسیار جذاب است.

آفریقای ایران در همسایگی قلعه بالا

همسایگی روستای قلعه بالا با پارک ملی خارتوران که به «آفریقای ایران» شهرت دارد یکی از مهم ترین دلایل جذابیت این روستا برای گردشگران است. این مجاورت به این معنی است که شما می توانید با اقامت در یک روستای سنتی و کوهپایه ای دسترسی آسانی به یکی از وسیع ترین و متنوع ترین زیستگاه های حیات وحش در ایران داشته باشید.

قلعه بالا به نوعی دروازه ورود به دنیای شگفت انگیز خارتوران محسوب می شود و بسیاری از تورهای طبیعت گردی و حیات وحش در این منطقه از قلعه بالا آغاز می شوند. این نزدیکی فرصتی بی نظیر برای ترکیب تجربه زندگی روستایی با ماجراجویی در دل کویر و تماشای گونه های نادر جانوری مانند یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی فراهم می کند.

اقامت در روستای قلعه بالا

با توجه به رشد گردشگری در سال های اخیر امکانات اقامتی در روستای قلعه بالا نیز توسعه یافته است. این روستا گزینه های متنوعی برای اقامت شبانه گردشگران ارائه می دهد که عمدتاً شامل اقامتگاه های بوم گردی است.

اقامت در قلعه بالا به شما این فرصت را می دهد تا تجربه ای نزدیک از زندگی محلی و آرامش روستا داشته باشید. این اقامتگاه ها معمولاً در خانه های سنتی روستا با حفظ معماری بومی ایجاد شده اند و فضایی دلنشین و متفاوت را برای استراحت پس از گشت و گذار در منطقه فراهم می کنند. همچنین می توانید از غذاهای محلی که در این اقامتگاه ها سرو می شود لذت ببرید.

اقامتگاه های بوم گردی قلعه بالا

اقامتگاه های بوم گردی در روستای قلعه بالا فرصتی عالی برای تجربه زندگی سنتی و آشنایی با فرهنگ مردم محلی فراهم می کنند. این اقامتگاه ها اغلب در خانه های قدیمی روستا با دیوارهای سنگی و کاهگلی بنا شده اند و فضایی گرم و صمیمی دارند.

امکانات این اقامتگاه ها شامل سیستم های گرمایشی و سرمایشی مناسب برای فصول مختلف سال است. برخی از آن ها امکانات سنتی مانند چای ذغالی یا کرسی را نیز برای ایجاد تجربه ای اصیل ارائه می دهند. در این اقامتگاه ها می توانید طعم غذاهای محلی منطقه سمنان مانند دیگی اشکنه سبزی پلو دامغان و انواع پلوهای محلی دیگر را بچشید و از مهمان نوازی مردم روستا بهره مند شوید.

بهترین زمان سفر به روستای قلعه بالا

با توجه به قرارگیری روستای قلعه بالا در منطقه ای کویری و کوهپایه ای بهترین زمان برای سفر به این منطقه فصول معتدل سال است. به طور کلی از ابتدای فصل پاییز تا اواسط فصل بهار زمان مناسبی برای بازدید از قلعه بالا محسوب می شود.

در فصل پاییز آب و هوای منطقه بسیار دلپذیر است و می توانید شاهد مناظر زیبایی مانند فلفل های قرمز پهن شده بر روی صخره ها برای خشک شدن باشید. اواخر زمستان و فصل بهار نیز با هوای خنک و طبیعت رو به شکوفایی زمان مناسبی برای سفر است. فصل تابستان به دلیل گرمای شدید کویری ممکن است برای بسیاری از گردشگران ناخوشایند باشد.

سوغات و صنایع دستی روستای قلعه بالا

روستای قلعه بالا علاوه بر جاذبه های طبیعی و تاریخی دارای سوغات و صنایع دستی محلی نیز هست که می توانید به عنوان یادگاری از سفر خود تهیه کنید. یکی از مهم ترین صنایع دستی این منطقه قالی بافی است که توسط زنان روستا انجام می شود.

همچنین تانه بافی یکی از هنرهای دستی منحصر به فرد قلعه بالا است که نوعی پارچه بافی با الیاف مختلف برای مصارف گوناگون است. دوخت انواع لباس های محلی و سوزن دوزی نیز از دیگر صنایع دستی رایج در این روستا محسوب می شود. در زمینه محصولات کشاورزی فلفل انار تخمه آفتابگردان زیره سبز کنجد و دیگر صیفی جات از جمله سوغاتی های خوراکی این منطقه هستند. همچنین پرورش کرم ابریشم و تولید نخ ابریشم از فعالیت های اقتصادی مردم روستا و بخشی از سوغات آن است.

روستای قلعه بالا کجاست؟

روستای قلعه بالا در استان سمنان شهرستان شاهرود بخش بیارجمند و در فاصله حدود ۱۴۰ کیلومتری جنوب شاهرود و ۲۴ کیلومتری بیارجمند واقع شده است.

چطور به روستای قلعه بالا برویم؟

برای رفتن به قلعه بالا باید از شاهرود به سمت بیارجمند حرکت کنید و سپس مسیر حدود ۲۳ کیلومتری تا روستا را ادامه دهید. این روستا در منطقه ای کوهپایه ای قرار دارد.

چرا از روستای قلعه بالا دیدن کنیم؟

قلعه بالا به دلیل معماری پلکانی زیبا بافت سنتی حفظ شده همسایگی با پارک ملی خارتوران (آفریقای ایران) و حیات وحش متنوع آن غار تاریخی ملحدو و آسمان شب پرستاره کویر مقصدی جذاب برای طبیعت گردی و تجربه ی زندگی روستایی است.

فاصله روستای قلعه بالا تا تهران چقدر است؟

فاصله روستای قلعه بالا تا تهران حدود ۵۰۰ تا ۵۵۰ کیلومتر است که بسته به مسیر انتخابی و شرایط جاده طی کردن آن با خودرو حدود ۶ تا ۷ ساعت زمان می برد.

شغل مردم روستای قلعه بالا چیست؟

شغل اصلی مردم روستای قلعه بالا کشاورزی دامپروری باغداری (مانند پرورش انار و فلفل) و تولید صنایع دستی مانند قالی بافی و تانه بافی است. گردشگری نیز در سال های اخیر به منبع درآمدی برای مردم روستا تبدیل شده است.